Foto (bewerkt): Arjan

Laden…

Start Start

Vraag:

Is er in Groningen door de gaswinning inmiddels niet zo veel schade aan gebouwen en mensen ontstaan dat er sprake is van een “Force Majeure”? Moeten we de leveringscontracten met het buitenland niet open breken?

(“Force Majeure = overmacht; meestal als kopje in schriftelijke overeenkomsten opgenomen met daarbij een opsomming van situaties waardoor contractuele verplichtingen straffeloos mogen worden opgeschort of beëindigd.”)

Foto (bewerkt): Gerard Stolk (nieuw scherm)

Audio “Ik pomp alles op wat ik kan oppompen.” [Ben van Beurden, Shell]

Shell en Exxon pompen in opdracht van de Nederlandse overheid gas uit het grootste gasveld van Europa: Groningen.

Het meeste gas wordt verkocht aan het buitenland via langlopende leveringscontracten. Dit levert honderden miljarden aan inkomsten (“aardgasbaten”) op.

Gevolg: ondiepe aardbevingen en zwaar­beschadigde gebouwen en monumenten.

“De kerken staan hier al duizend jaar. Ze hebben al zo veel doorstaan. Die kunnen we toch niet laten verdwijnen voor veertig jaar economisch gewin?” [citaat uit: Als de hemel valt]

Op het Groningse Hogeland, het gaswinningsgebied, vind je prachtige eeuwenoude kerken, gemaakt in de romaanse, laatromaanse, en gotische bouwstijl; de ziel van het land.

Je hoeft niet naar Italië voor prachtige kerkjes die in een stille warme zomermiddag liggen terwijl gierzwaluwen rondvliegen. Groningen is net iets dichter bij.

Foto (bewerkt): Henk-Jan van der Klis (nieuw scherm)

vogelvrij

“Het erfgoed in Groningen is vogelvrij. Eeuwenoude kerken, monumentale landhuizen en fraaie dorpsgezichten staan door de gaswinning onder druk.

Alles bewaren zal niet gaan, zeggen deskundigen. Het is tijd om te kiezen.” [citaat uit: Als de hemel valt]

Foto (bewerkt): Roely (nieuw scherm)

Het eerste gas werd precies



geleden aangeboord
(22 juli 1959 om 6:33)

Er zijn inmiddels
– het is
in totaal

aardbevingen in Nederland en omgeving geweest (vanaf de 80-er jaren). Bijna allemaal in Groningen. Het zijn deze gaswinnings-bevingen die de schade veroorzaken. Hier zie je de laatste 100.

(realtime KNMI-data (via GBB))

    Welk percentage van de rijksmonumenten in de kern van het bevingsgebied heeft schade? (Kruis aan)
    Hoeveel rijksmonumenten staan er in het aardbevingsgebied? (Kruis aan)

    (Let op: Rijksmonumenten zijn maar een deel van het erfgoed. Er is veel meer.)

    Foto (bewerkt): Henk-Jan van der Klis (nieuw scherm)

    Aantal schademeldingen aan alle gebouwen

    Hier zie je, om een indruk te krijgen, het totaal aantal schademeldingen (dus niet alleen monumenten). Per jaar(staafdiagram) en per gebied (opsomming). Toelichting: De staafdiagram de tabel eigenlijk is handmatig ingevoerd (juli 2016); het totaal en de opsomming per gebied wordt rechtstreeks ingelezen van het portaal van de Groninger Bodem Beweging en wordt daar 1x per dag bijgewerkt. De sommatie van de tabel en die van het andere overzicht wijkt af. Waardoor dit komt is nog niet duidelijk.

    Tabel: Totaal aantal schademeldingen per jaar.
    jaar 2012 2013 2014 2015 2016
    pro­duc­tie 2485 9705 17899 28680 9499

    Totaal aantal meldingen tot nu toe: (“realtime”, 1x per dag bijgewerkt).

      Foto (bewerkt): Henk-Jan van der Klis (nieuw scherm)

      Waarom?

      Waarom gebeurt dit allemaal? Vanwege de enorme opbrengsten, zowel in energie en warmte, maar ook in geld, de zogenaamde aardgasbaten. Het Groninger gasveld wordt in De Canon van Nederland de kurk genoemd waarop de Nederlandse economie en welvaart drijven.

      Totale baten

      totale aardgasbaten (t/m 2015): € 285 miljard

      FES: Betuweroute en Hogesnelheidslijn-Zuid

      1,2%

      FES: bodemsanering, milieu en duurzaamheid

      0,4%

      FES: kennis infrastructuur

      1%

      FES: Verkeer en vervoer

      4,9%

      FES: Ruimtelijke Ordening

      0,2%

      FES: Onttrekking ten behoeve van algemene middelen

      1,3%

      Niet traceerbaar

      91%

      1,2 miljard van Max

      0,4%

      Hint: muis over of druk op de gekleurde blokken.

      De compensatiegelden die naar Groningen gingen (~0,4%)▲

      De totale aardgasbaten (t/m 2015) zijn ongeveer € 285 miljard.

      Verdeling baten

      Hoeveel kwam er eigenlijk in het gaswinningsgebied zelf terecht? Van een gedeelte van de baten, ongeveer € 25 miljard (het FES, Fonds Economische Structuurversterking) weten we dat er nog geen 1% in Noord-Nederland (Groningen, Friesland, Drenthe) terecht kwam, dus, zeg, 0.3% in Groningen, het meeste ging naar de randstad. De rest, ongeveer € 260 miljard is “verjubeld” (“uit het raam gesmeten”) (= informeel voor “verbrassen, opmaken van overheidsgelden”), hoeveel daarvan in Groningen terechtkwam blijft een raadsel: er is geen boekhouding van bijgehouden (dit is vastgesteld door de Algemene Rekenkamer) (nieuw scherm).

      Compensatie

      Aan “compensatiegelden”, schadevergoeding of hoe je het wilt noemen is er ongeveer 0,4% van de totale baten naar Groningen gegaan ruwweg € 1,2 miljard (miljard van Max van den Berg) plus € 125 miljoen (Waardevermeerderingsregeling).

      Aandeel

      Er waren jaren dat de aardgasbaten voor bijna een-vijfde van de overheidsinkomsten zorgden. Zie de grafiek.

      Grafiek: aardgasbaten als percentage van totale overheidsinkomsten.
      Tabel: Aardgasbaten als percentage van totale overheidsinkomsten
      jaar percentage
      1969 1,5
      1970 2
      1971 2,5
      1972 3
      1973 3
      1974 5
      1975 8
      1976 9,5
      1977 10
      1978 9
      1979 9,5
      1980 12
      1981 16,5
      1982 16
      1983 16
      1984 17
      1985 18
      1986 12
      1987 7
      1988 5
      1989 5
      1990 5
      1991 6
      1992 5
      1993 4,5
      1994 4
      1995 5
      1996 5
      1997 5
      1998 4
      1999 3
      2000 4
      2001 5
      2002 4,5
      2003 5
      2004 5,5
      2005 5,5
      2006 7
      2007 6,5
      2008 9
      2009 6,5
      2010 6,5
      2011 8
      2012 9,5
      2013 9,5

      bron: CBS StatLine, afbeelding uit publicatie “Besteding van aardgasbaten: feiten, cijfers en scenario's” van de Algemene Rekenkamer.

      Vals

      Audio: “Dit is voor mijzelf nauwelijks te hanteren. Ik vind dat de overheid zo vals met dit gebied omgaat, en zo onwaarachtig.” [Lambert de Bont in “Cunera”, RTV Noord]

      Foto (bewerkt): Henk-Jan van der Klis (nieuw scherm)

      Komt wel goud

      Audio prof. mr. dr. F.T. Oldenhuis, hoogleraar Religie en Recht: “in de grond van de zaak zit daar een structurele fout waar wij als juristen nu dus tegenaan lopen en daarom nemen wij hier de tijd voor, omdat wij zeggen, hier klopt iets niet.”

      [Citaat uit De Gaskolonie “De Gaskolonie” (nieuw scherm)]:

      “Kamminga sprak nog over het instortingsgevaar maar heeft deze mensen niet kunnen overtuigen.

      Omdat de palen er staan, stort hun huis niet in, zeiden ze tegen hem: ‘Ik wenste ze veel sterkte en kreeg als antwoord dat het wel goed komt hoor.’”

      Foto (bewerkt): Schokkend Groningen (nieuw scherm)

      Wanstaltig

      F. Mingelen: “Nou ja maar je zal altijd zien dat zo'n opvangcentrum natuurlijk ergens in Appingedam zit of in zo'n streek waar niemand eigenlijk wil zijn behalve als je asielzoeker bent, dus eh…” Pauw: “Goeienavond Appingedam, daar hoeft Ferry voorlopig niet meer naar toe.” F. Mingelen: “Haha, nee maar goed …”

      Rik Zaal in De Correspondent: “Want hoe daar in de rest van het over Groningen onwetende Nederland op is gereageerd, behoort tot de wanstaltigste uitingen van onbegrip die ik de laatste tijd heb meegemaakt.”

      Gasrepubliek Groningen: een drama in tien bedrijven (maar met uitzicht op het einde) (nieuw scherm)

      Foto (bewerkt): Bert Kaufmann (nieuw scherm)

      Je ziet een video met de tekst Gasbevingen 1 a 3 km diep; natuurlijke bevingen 20 a 100 km diep. De ondiepe bevingen raken het oppervlakte, de natuurlijke bevingen niet. Een versimpelde weergave om het principe uit te leggen.

      De gas-bevingen zitten vlak onder de oppervlakte, waardoor de bevingen bepaald niet zo onschuldig zijn als gesuggereerd wordt.

      Foto (bewerkt): vanderlaan.fotografeert (nieuw scherm)

      Impact


      “De impact van de aardbevingen is groter dan je als buitenstaander denkt, ontdekte Pijlman bij de aardbeving op dinsdag 30 september, de eerste die ook in de stad Groningen goed te voelen was. ‘Ik zat in mijn werkkamer op de negende verdieping een brief te tikken’, vertelt Pijlman. ‘Ineens begonnen de letters op mijn scherm te bewegen. Ik krijg een hersenbloeding, dacht ik een fractie van een seconde.’

      De toren begon te bewegen, collega's renden de gang op en Pijlman hoorde een knal. ‘Ik dacht, er kan schade zijn, ik roep het crisisteam bijeen. Een van de leden durfde niet meer in de lift. Er hing even zo'n paniekerige sfeer. In het Atrium, waar toen zo'n vier- tot vijfhonderd studenten zaten, was een raam gescheurd. Zo'n enorm raam van tien meter hoog hè! Wat als die echt was gebarsten? Er lopen daar altijd mensen rond.’” [Citaat uit: Aardbevingsbestendig maken wordt nog lastig – Dagblad van het Noorden]


      Foto (bewerkt): vanderlaan.fotografeert (nieuw scherm)

      Uitroken

      [citaat uit: Als de hemel valt]:

      “‘Dit is existentiële nood. De overheid moet dit niet laten gebeuren.’

      Maar het gaat verder, stelt de kunsthistoricus. ‘De NAM rookt mensen uit. Dat is wat er gebeurt.’”


      een boerderij die er best redelijk uitziet Deze boerderij van Sijbrand Nijhoff is ontwricht en gekanteld en moet gesloopt worden. Je ziet het niet, maar 't is wel zo, zoals met zoveel in Groningen.

      Audio: “Ik ben van mening dat de Groningers te kort wordt gedaan, en daarom denk ik dat het mijn plicht is, om voor de Groningers door te vechten zolang als dat in mijn vermogen ligt.” (Sijbrand Nijhoff in fragment: RTV Noord)


      Foto (bewerkt): Gerard Stolk (nieuw scherm)

      force majeure

      [citaat uit: De Gaskolonie]:

      “[…] ook is de overheid gebonden aan langetermijncontracten met het buitenland. Maar is dat ook echt zo?

      In die contracten zal, zo zeggen deskundigen, altijd sprake zijn van force majeure. Oftewel: van het juridische begrip overmacht.”

      Foto (bewerkt): Gerard Stolk (nieuw scherm) Foto 2 (bewerkt): dominique cappronnier (nieuw scherm)

      stoppen

      Is het niet zo dat de gevolgen van de gaswinning inmiddels zo groot zijn dat dit een force majeure genoemd kan worden, en de leveringscontracten met het buitenland ontbonden moeten worden?

      Foto (bewerkt): vanderlaan.fotografeert (nieuw scherm)

      ruïne

      [citaat uit: Als de hemel valt]:

      “‘De tijd is nog niet rijp voor een ruïnebeleid’, zegt Hugo Dokter. ‘Dat gaat een keer veranderen.’”

      Foto (bewerkt): Schokkend Groningen (nieuw scherm)

      [citaat uit: Als de hemel valt]:

      “‘Het is altijd strijd’, zegt Bekooy. ‘Werkelijk voor alles hebben we keihard moeten vechten. Niets gaat vanzelf.’

      De vijftiger, die al meer dan dertig jaar bij de Stichting Oude Groninger Kerken werkt, spreekt consequent over Shell. ‘Wat Shell in Groningen doet, is niet anders dan wat het bedrijf in Nigeria doet.’”

      Foto (bewerkt): Gerard Stolk (nieuw scherm)

      [citaat uit: Als de hemel valt]:

      “Boerderijen die stormen, oorlog en schaalvergroting in de landbouw overleefden. Molens. Borgen. Groningen met haar historische binnenstad. De Martinitoren.”

      Foto (bewerkt): Hans Pama (nieuw scherm)

      Psycho-sociale gevolgen

      “Recht op leven” – is dat niet wat overdreven? Niet als je je er verder in verdiept.

      Audio: prof. mr. dr. J.G. Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap: “Maar het recht op leven is niet afkoopbaar, dat is niet te vervangen door een schadevergoeding.

      Dus als de rechter hier zou moeten wegen, daarom heb ik de term nog even teruggehaald, dan moet ie kiezen voor levenszekerheid en niet voor leveringszekerheid.

      Leveringszekerheid is ook maar een relatief begrip. Heeft de minister al enige moeite gedaan om besparingsmaatregelen door te voeren?” [op Ondergroningen.nl ondergroningen.nl (nieuw scherm)]

      Foto (bewerkt): Henk-Jan van der Klis (nieuw scherm)

      Niet cruciaal

      Audio: “Je moet daar tussen zoeken, daar moet je enige basis voor hebben en ik denk inderdaad, die levering aan het buitenland is niet cruciaal […]” [uit: WNL, talkshow op TV]

      Foto (bewerkt): Roely (nieuw scherm)

      Allemaal betaald met aardgasbaten: “Sleutelprojecten, gericht op integrale stedenbouwkundige ontwikkelingen op en rond de HSL- stations Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Breda”: het gaat hier onder andere om de Amsterdamse Zuidas, betaald uit de aardgasbaten – Hogesnelheidslijn-Zuid: betaald met aardgasbaten – Betuweroute: betaald met aardgasbaten – Project Mainportontwikkeling Rotterdam: betaald met aardgasbaten – “Tuinders in Zuid-Holland hoefden geen olie meer te laten aanvoeren en op te slaan. Het aardgas werd hen spotgoedkoop aangeboden.” – “Met het FES draagt het rijk 16,9 miljoen bij in de ontwikkeling van het Oostland en de Groenzoom (Zuid-Holland) tot een economisch vitaal gebied[…]”: betaald met aardgasbaten – “Herstructurering van de glastuinbouw in het Delfland (Zuid-Holland) en de aanleg van recreatieve infrastructuur”: betaald uit de aardgasbaten – “Het wordt wel de kurk genoemd waarop de Nederlandse economie en welvaart drijven: het enorme gasveld dat in 1959 werd ontdekt bij Slochteren in de provincie Groningen.” (Canon van Nederland) – Etc. Etc. Etc.

      Schade in 't Lage van de Weg – Schade in 't Stort – Schade in 't Zandt – Schade in Achter-Thesinge – Schade in Adorp – Schade in Ae – Schade in Amsweer – Schade in Appingedam – Schade in Arwerd – Schade in Baamsum – Schade in Baflo – Schade in Bedum – Schade in Bierum – Schade in Biessum – Schade in Binnen – Schade in Blokum – Schade in Bokum – Schade in Borgsweer – Schade in Breede – Schade in Broek – Schade in Dallingeweer – Schade in De Paauwen – Schade in De Zanden – Schade in Dekkershuizen – Schade in Delfzijl – Schade in Den Andel – Schade in Denemarken – Schade in Doodstil – Schade in Douwen – Schade in Eekwerd – Schade in Eemshaven – Schade in Eenrum – Schade in Eenum – Schade in Ellerhuizen – Schade in Engelbert – Schade in Eppenhuizen – Schade in Ewer – Schade in Ezinge – Schade in Farmsum – Schade in Feerwerd – Schade in Feldwerd – Schade in Fiemel – Schade in Froombosch – Schade in Gaarland – Schade in Garmerwolde – Schade in Garnwerd – Schade in Garrelsweer – Schade in Garsthuizen – Schade in Geefsweer – Schade in Godlinze – Schade in Grijssloot – Schade in Groot Maarslag – Schade in Harkstede – Schade in Hefswal – Schade in Heidenschap – Schade in Hellum – Schade in Heveskes – Schade in Heveskesklooster – Schade in Holwierde – Schade in Hornhuizen – Schade in Houwerzijl – Schade in Huizinge – Schade in Ideweer – Schade in Kaakhorn – Schade in Kantens – Schade in Katershorn – Schade in Klein Harkstede – Schade in Klein Maarslag – Schade in Kleine Huisjes – Schade in Kloosterburen – Schade in Kolham – Schade in Koningslaagte – Schade in Koningsoord – Schade in Krewerd – Schade in Kröddeburen – Schade in Kruisweg – Schade in Ladysmith – Schade in Lageland – Schade in Lalleweer – Schade in Laskwerd – Schade in Lauwersoog – Schade in Leens – Schade in Leentjer – Schade in Leermens – Schade in Lellens – Schade in Loppersum – Schade in Losdorp – Schade in Luddeweer – Schade in Meedhuizen – Schade in Meerstad – Schade in Menkeweer – Schade in Mensingeweer – Schade in Middelbert – Schade in Middelstum – Schade in Molenrij – Schade in Nansum – Schade in Naterij – Schade in Niekerk – Schade in Nooitgedacht – Schade in Noordpolderzijl – Schade in Noordwolde – Schade in Oldenzijl – Schade in Oldorp – Schade in Onderdendam – Schade in Onderwierum – Schade in Oosteinde – Schade in Oosternieland – Schade in Oosterwijtwerd – Schade in Oostwold – Schade in Opmeeden – Schade in Oterdum – Schade in Oudedijk – Schade in Oudeschip – Schade in Overschild – Schade in Paapstil – Schade in Pieterburen – Schade in Plattenburg – Schade in Polen – Schade in Rasquert – Schade in Rodewolt – Schade in Roodehaan – Schade in Roodeschool – Schade in Rottum – Schade in Rottumeroog – Schade in Rottumerplaat – Schade in Ruiten – Schade in Saaxumhuizen – Schade in Sauwerd – Schade in Schaaphok – Schade in Scharmer – Schade in Schildwolde – Schade in Schouwen – Schade in Schouwerzijl – Schade in Siddeburen – Schade in Simonszand – Schade in Sint Annen – Schade in Sint Annerhuisjes – Schade in Slochteren – Schade in Spijk – Schade in Startenhuizen – Schade in Stedum – Schade in Steendam – Schade in Stitswerd – Schade in Ten Boer – Schade in Ten Post – Schade in Ter Laan – Schade in Termunten – Schade in Termunterzijl – Schade in Thesinge – Schade in Tinallinge – Schade in Tjuchem; – Schade in Toornwerd – Schade in Tuikwerd – Schade in Tuikwerderrak – Schade in Tweehuizen – Schade in Uiteinde – Schade in Uithuizen – Schade in Uithuizermeeden – Schade in Uitwierde – Schade in Ulrum – Schade in Usquert – Schade in Valom – Schade in Veendijk – Schade in Vierburen – Schade in Vierhuizen – Schade in Vliedorp – Schade in Wadwerd – Schade in Wagenborgen – Schade in Warffum – Schade in Warfhuizen – Schade in Wartum – Schade in Wehe-den Hoorn – Schade in Weiwerd – Schade in Westerdijkshorn – Schade in Westeremden – Schade in Westernieland – Schade in Westerwijtwerd – Schade in Wetsinge – Schade in Wierhuizen – Schade in Wilderhof – Schade in Willemsstreek – Schade in Winneweer – Schade in Winsum – Schade in Wirdum – Schade in Wittewierum – Schade in Woldendorp – Schade in Woldendorp – Schade in Woltersum – Schade in Woudbloem – Schade in Zandeweer – Schade in Zeerijp – Schade in Zeshuizen – Schade in Zevenhuizen – Schade in Zijldijk – Schade in Zoutkamp – Schade in Zuidwolde – Schade in Zuurdijk –

      Meeste foto's (bewerkt): Schokkend Groningen (nieuw scherm)

      conclusie

      Het grootste deel van het opgepompte aardgas wordt aan het buitenland verkocht, en komt ten goede aan de staat (die het vooral aan de randstad besteed heeft).

      Het cultureel erfgoed van Groningen staat zwaar onder druk. De schade is enorm en zal alleen nog maar toenemen. Dit geldt ook voor gewone gebouwen. De gevolgen van deze schade op de samenleving zijn groot.

      De afstand tussen de kosten (voor Groningen) en de baten (voornamelijk voor de randstad) is te groot geworden.

      In geval van overmacht (“force majeure”) kunnen gasleveringscontracten met het buitenland opengebroken worden.

      Is er sprake van een Force Majeure?

      Is er sprake van een Force Majeure?

      1. Een gebroken fundament zie je niet op een foto, maar het gebouw is wel rijp voor de sloop.
      2. Het gaat verder dan beschadigde gebouwen. Rechtsgeleerden verbazen zich over wat er in Groningen allemaal mogelijk is. De invloed die Shell op de dagelijkse gang van zaken in Groningen heeft, is groot.
      3. Groningen is de armste provincie van Nederland, terwijl met het gas onder deze provincie de welvaartsstaat opgebouwd is. De aardgasbaten zijn dus vooral niet ten goede gekomen aan Groningen. Hier waren de Groningers al gefrustreerd over. Terwijl het gas weggepompt wordt, verdwijnen de ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en bibliotheken.
      4. En nu er schade is, is er grote onwil in Den Haag om dit te vergoeden. Alles wordt vertraagd en moet werkelijk bevochten worden. Het vertrouwen van de Groningers in de politiek heeft inmiddels een dieptepunt bereikt. Het feit dat gaslevering aan het buitenland om geld te verdienen belangrijker is dan de leefomstandigheden van eigen burgers wekt verbittering. Het feit dat de rest van Nederland vaak wat lacherig doet, doet pijn. Het idee dat Groningen verwend zou zijn door Den Haag is een merkwaardige kijk op de werkelijkheid.
      5. De huizenmarkt is voor een groot deel ingestort en mensen die hun pensioen in hun huis gestopt hebben, zijn deze eigenlijk gewoon kwijt. Deze huizen zijn onverkoopbaar ook al zijn ze niet beschadigd.
      6. De afhandeling van de schade gaat bij kleine bedragen wel goed maar bij grotere bedragen is het vaak een verschrikkelijk drama en gebruiken de Shell en aanverwante partijen de meest onwaarschijnlijke excuses om onder de verantwoordelijkheid uit te komen, terwijl ze niet in hun recht staan. En als er dan wat aan gedaan wordt moet men vaak langere tijd het huis uit. Het is ook meerdere keren voorgekomen dat mensen bij thuiskomst hun huis niet meer in mochten, op gezag van de Shell.
      7. De mensen in het gebied kunnen vaak geen rechts­bijstands­verzekering meer afsluiten.
      8. Er is bovengemiddeld veel psychische problematiek in het gebied.
      9. Er kan nog een hele grote aardbeving komen waarbij doden zullen vallen. Al is de kans misschien niet zo groot, verwaarloosbaar is zij zeker niet en in vergelijking met andere risico's in ons land wordt zij als veel groter ingeschat.

      Is er sprake van een Force Majeure? U mag het zeggen.

      Dit verhaal is opgedragen aan de nieuwe samenwerkende actiegroepen:

      Coalitie Gasverzet Groningen

      Groninger Bodem Beweging

      Groningers In Opstand

      Milieudefensie

      Onze Klei

      Houd Groningen Overeind

      Groenfront!

      Werkgroep Aardgascondensaat Farmsum

      m.m.v. Schokkend Groningen

      in uiterst willekeurige volgorde weergegeven


      Lees ook over de geschiedenis, hoe het allemaal zo kwam:


      Help me beroemd te worden, en deel dit met je vrienden.

      Wat vond je van de lengte van dit verhaal? (Kruis aan)

      Bronnen

      Foto-credits

      Veel foto's komen van de foto-pagina van Schokkend Groningen zie ook op betreffende pagina's rechtsonder in beeld.

      Aardgasbatenteller

      Berekening van de aardgasbaten per seconde: Het enige wat deze teller doet is elke seconde 278 eur bij het vorige bedrag optellen. Ik baseer mij op co2tramine: “vorig jaar waren de gasbaten 12 miljard euro”. Als we aan de veilige, lage kant gaan zitten, dan is dit ongeveer 1 miljoen euro per uur. Dat is ongeveer 278 eur per seconde. Het gaat hier om de orde van grootte en om een gevoel te krijgen voor de bedragen.

      Sound credits:

      Icon credits:

      een duim die naar beneden wijsteen duim die naar boven wijst