een ramp in slow motion
Dit is een oude versie, zie hier de nieuwste versie
Gronings Gas
door Kor Dwarshuis
~ Zelfstandig Actievoerder Zonder Personeel ~
laatst bijgewerkt: 17 december 2015, 10:21
sponsored by
gebruik spatiebalk, pijltjestoetsen, muis of vingers
Voorwoord
Dit is het verhaal van Shell en ExxonMobil in Groningen. Over de gaswinning in één van de grootste gasvelden ter wereld, de bevingen, de mensen die er op wonen, hun huizen en monumenten die inzakken, de dijken die in gevaar zijn, de veroorzakers die de baas zijn en weigeren verantwoordelijkheid te nemen en een op geld gerichte overheid.
Er zijn overeenkomsten tussen deze gaswinning en het fracken van gas.
LET OP: DIT VERHAAL BEVAT GELUID OP SOMMIGE PLAATSEN
Groninger gasveld
Bron: WikipediaHet Groninger gasveld is een gigantisch gasveld onder Slochteren, in Groningen. Het is ontdekt in 1959 en is het grootste gasveld in Europa en het op tien na grootste veld ter wereld.
Het gasveld levert veel geld op. Sinds je deze pagina opende zijn er 0 seconden verstreken en is er ongeveer
0
verdiend met het gas uit Groningen. Dit komt neer op ongeveer een miljoen euro per uur.
Wat is het probleem?
De gaswinning veroorzaakt verzakkingen en aardbevingen. Het aantal aardbevingen neemt toe.
Gebouwen en monumenten zoals Middeleeuwse kerken beginnen langzaam in te zakken.
Het is een ramp in slow motion. Ongeveer 90.000 150.000 [niet duidelijk hoeveel] gebouwen moeten verstevigd worden, meer dan 100 huizen moeten ogenblikkelijk gerepareerd worden en recentelijk stortte een boerderij in.
| jaar | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| productie | 1 | 2 | 15 | 23 | 11 | 14 | 23 | 15 | 16 | 15 | 14 | 9 | 48 | 25 | 31 | 48 | 29 | 34 | 85 | 39 | 82 | 95 | 121 |
Het Probleem
Wat maakt de Groningse situatie uniek?
- De bevolkingsdichtheid boven het gasveld is hoog, vergeleken met andere grote gasvelden in de wereld;
- De aardbevingen zijn zeer ondiep waardoor het effect groter is;
- Naast de aardbevingen vindt er ook een algehele verzakking plaats; de Groningse bodem is een hele complexe bodem die nog niet goed begrepen wordt;
- De bevingen in Groningen zijn geen ‘fact of life’, maar een politieke keuze: ze kunnen gestopt worden indien gewenst;
De bevingen veroorzaakt door gaswinning vinden zeer dicht onder de oppervlakte plaats en hebben daar veel meer impact dan op de diepte van een natuurlijke beving (20 - 100 km diepte): ze geven meer energie af aan de oppervlakte.
Deskundigen zijn het erover eens dat de schaal van Richter geen volledig beeld geeft van de Groningse situatie, en dat het hierdoor lijkt alsof het minder erg is.
Ook bij fracking is sprake van deze ondiepe aardbevingen.
In Groningen hebben sinds 1986 tegen de 1000 lichte maar ondiepe aardbevingen plaatsgevonden. De ellende is als het ware verspreid over 1000 kleine bevingen in plaats van verpakt in één grote verwoestende klap.
Een geschiedenisles
Hoe het allemaal begon.
1947
In 1947 wordt de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) opgericht, naar aanleiding van de ontdekking van een olieveld nabij Schoonebeek, Drenthe.
Met behulp van zogenaamde ja-knikkers wordt de olie uit de grond gepompt.
de jaren 50
Nederland heeft echter meer energie nodig. Er wordt druk gezocht.
Door het laten ontploffen van springstof in de grond kan bepaald worden of er gas aanwezig is: de manier waarop de trillingen zich verplaatsen geeft informatie over de samenstelling van de bodem.
De NAM doet wat haar gevraagd wordt en maakt zonder dat ze het dan al beseft, een mooie symbolische opname van een beving met op de achtergrond een monumentale molen.
NAM = 50% Shell (en 50% ExxonMobil, meer op de achtergrond).
Zo is het e-mail adres van de NAM: nam-communicatie@SHELL.com
1959
En dan is het zover. De NAM ontdekt gas in Slochteren onder het land van Boer Boon. Heel. Veel. Gas.
Kranten over de hele wereld reppen van een ‘godsgeschenk’.
De stemming is opgetogen.
Iedereen rijk, iedereen gas!
Door de jaren heen blijkt het veld steeds maar groter te zijn dan gedacht; de hoeveelheid lijkt oneindig te zijn.
De roes die zich van de noorderlingen meester maakte, neemt bijbelse vormen aan. Er is redding in zicht.
[…]
“De Here heeft onze gebeden verhoord en ons gewezen op het aardgas onder onze voeten. Maar we moeten eerst een haven bouwen met aanlegsteigers”
Uit: de Graanrepubliek van Frank Westerman
Het gasgeschenk moet zo snel mogelijk geconsumeerd worden, en Groningen zal volgezet moeten worden met boortorens.
| blah | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| blah | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
1963
Achtergrondfilmpje: “In een samenwerking van de overheid, Staatsmijnen, Shell en Esso zal dit reservoir geëxploiteerd worden tot nut van de algemene Nederlandse energievoorziening”
Het gas moet ook gedistribueerd worden: in 1963 wordt de Gasunie opgericht, waarin de Nederlandse staat een belang heeft van 50% en Shell en Esso (nu ExxonMobil) elk 25%.
Er worden door de Gasunie leidingen aangelegd naar bijna iedereen in Nederland.
In een mega-operatie wordt bijna elk huishouden technisch geschikt gemaakt voor verwarming via aardgas.
bijna iedereen?
Mens & Machine cirkelen boven het land van gezagsgetrouwe boeren die eigenlijk niet precies weten wat er aan de hand is. Hun land wordt kapotgereden en -geboord, en het gas wordt zwijgend afgevoerd.
Door een handig wetje van Napoleon uit 1810, komt het gas niet aan de landeigenaren toe, maar aan de overheid.
Het is nog erger: terwijl de rest van Nederland een aansluiting op het gas krijgt, moeten zij het er zonder doen, want ze zijn ‘onrendabel’:
Mevrouw die pal boven de gasbel woonde: “Er werd ons niet gevraagd of we ook gas wilden. Want we waren onrendabel. En dat was te duur.”
Samenvattend: het gas wordt van de bewoners geconfisceerd, afgevoerd, en zelf krijgen ze niet eens een aansluiting omdat ze niet rendabel zijn.
Het had ook anders kunnen lopen: in andere werelddelen zouden ze miljonair geweest zijn.
Oh, bijna vergeten. Als je nou toevallig op de plek woont waar een boortoren geplaatst moet worden? Dan moet je wegwezen:
“Zo bezorgde ik op die dagen ook bij een groot arbeidersgezin in een arbeiderswoninkje in het veld van boer Boon. Dit gezin moest in het voorjaar van 1959 verhuizen, vanwege de boortoren van de NAM, die hier verrees voor de eerste geslaagde gasboring in het latere gasveld van de buurgemeente Slochteren.”
Bron: iemand in een mooie persoonlijke brief aan ondergetekende.
1963
Niemand merkt dat eigenlijk al vrij snel de aarde begint te trillen.Er is echter één iemand die waarschuwt voor calamiteiten: Willem “Beton” Meiborg.
Hij wordt door de NAM tot een dorpsgek verklaard.
Op monitoren kan men in het controlecentrum het door televisiecamera's bestreken terrein van elke put nauwkeurig gadeslaan. Wat hier nadrukkelijk opvalt is de totale afwezigheid van bedieningspersoneel. Wanneer iemand, voor onderhoud bijvoorbeeld, zo'n afgesloten terrein moet betreden, wordt hij ook al door de televisiecamera nauwkeurig gevolgd, en wordt het op afstand bediende hek via een druk op de knop precies op tijd geopend.
De NAM-boorlocaties zijn verlaten plekken die van een afstand met camera's in de gaten worden gehouden. Werkgelegenheid levert het praktisch niet op.
De overeenkomst met het nieuw te bouwen Google datacentre in de Eemshaven is treffend.
1970 – 1980
De oliecrisis slaat toe en nucleaire energie blijkt toch niet zo'n goed idee.
In plaats van de burger aan te moedigen zoveel mogelijk gas te gebruiken, moeten we nu ineens zuinig aan doen.
Ondertussen lijdt Nederland aan de ‘Dutch Disease’: als gevolg van de aardgasbaten heeft Nederland al die jaren op te grote voet geleefd. In plaats van de aardgasbaten te beleggen in een apart investeringsfonds (zoals andere landen wel deden), kwam het terecht in de staatskas, waarna het wel erg gemakkelijk werd uitgegeven:
Sla de pagina's van het boekje om door een hoekje te slepen.
Dutch Disease
het verhaal van de Haagse krekel en de Groninger mier
Dutch Disease
Het verhaal van de flierefluitende Haagse krekel en de spaarzame Groninger mier.
Nou ja, ongeveer dan, want de mier gaf niets aan de krekel, maar Groningen gaf wel aan Den Haag.
“Dus dans nu maar, dan krijg je 't warm!” zei de mier.
Z.O.Z.
De krekel sjirpte dag en nacht, zo lang het zomer was,
Wijl buurvrouw mier bedrijvig op en neer kroop door 't gras
“Ik vrolijk je wat op,” zei hij. “Kom, luister naar mijn lied.”
Zij schudde nijdig met haar kop: “Een mier die luiert niet!”
Toen na een tijd de vrieswind kwam, hield onze krekel op.
Geen larfje of geen sprietje meer: droef schudde hij zijn kop.
Doorkoud en hongerig kroop hij naar 't warme mierennest.
“Ach, juffrouw mier, geef alsjeblieft wat eten voor de rest
Van deze barre winter. Ik betaal met rente terug,
Nog vóór augustus, krekelwoord en zweren doe 'k niet vlug!”
“Je weet dat ik aan niemand leen,”
Zei buurvrouw mier toen heel gemeen.
“Wat deed je toen de zon nog straalde
En ik mijn voorraad binnenhaalde?”
“Ik zong voor jou," zei zacht de krekel.
"Daaraan heb ik als mier een hekel!
Toen zong je en nu ben je arm.
Dus dans nu maar, dan krijg je 't warm!”
Wie leeft van kunst gaat door voor gek. Vaak lijdt hij honger en gebrek.
Credits:
ergens in de jaren ‘70
Gehoord: een gezin in Slochteren voelt een trilling door de boerderij gaan. Ze hebben geen idee waar dit vandaan komt.
Geen spectaculair verhaal, geen instortingen, geen doden, maar de eerste beving van een reeks, die uiteindelijk een boerderij kan slopen.
1986
De eerste stevige beving
Meent van der Sluis, geograaf, denkt dat dit niet de laatste beving zal zijn.
Van der Sluis wordt, net als Willem Beton ruim 20 jaar eerder, door de NAM weggezet als een amateur:
foto: Sake Elzinga
Asser geograaf wijt aardbevingen aan gaswinning.
Assen, dinsdag. De Asser geograaf drs. M. van der Sluis is er van overtuigd, dat de onverwachte aardbeving die zijn woonplaats teisterde op Tweede Kerstdag het gevolg is van het leeghalen van het gasveld bij slochteren.
“Wij hebben hier in het Noorden nog nooit een aardbeving gehad. En de gaswinning bij Slochteren is de enige belangrijke verandering in de ondergrond, die hier de laatste honderden jaren heeft plaatsgevonden. Het ligt daarom erg voor de hand, dat de gaswinning en de beving alles met elkaar te maken hebben en de kans is zeer groot, dat meer aardschokken volgen.”
Van der Sluis, leraar Milieukunde aan een HBO school in Groningen, wil dat er een onafhankelijk onderzoek komt naar het verband tussen gaswinning en aardbevingen, omdat de NAM teveel partij is. Verder vreest de docent dat de stabiliteit van de Groningse en Drenthse zoutkoepels, die de NAM wil gebruiken voor de opsalg van aardgas, gevaar loopt. “De gaswinning activeert de breuklijnen, waardoor de koepels verstoord raken.”
Woordvoerder F. Duut van de NAM heeft geen zin om op dergelijke “flauwekul” te reageren. “Wij verwijzen dit beslist naar het rijk der fabelen.“
eind 1988
De NAM geeft schoorvoetend toe dat bevingen als gevolg van gaswinning theoretisch mogelijk zijn.
april 1990
Het gezaghebbende MIT (Massachusetts Institute of Technology) stelt dat bevingen tot kracht 3 mogelijk zijn.
1991
Uit een radio-documentaire van Argos (2013) blijkt dat in 1991 de huizen al begonnen te verzakken.
eind 1993
De “Begeleidingscommissie Onderzoek Aardbevingen” komt tot de conclusie dat aardbevingen onder “bepaalde omstandigheden” het gevolg zijn van gaswinning.
2001
Het KNMI doet een gedurfde bewering: “De bevingen worden vermoedelijk veroorzaakt door gaswinning”.
2003
Nu komt het KNMI echt los: relatie tussen gaswinning en aardbeving “geen toeval meer”.
1995
Meent van der Sluis zegt dat de NAM de boel traineert.
Nu, bijna 20 jaar later, traineert de NAM de boel nog steeds.
19 feb 1997
2e grote beving: Roswinkel, kracht 3,4 op 3 km diepte
8 aug 2006
3e grote beving: driehoek Middelstum, Stedum, Westeremden, 3,5 / 3 km
2006
Maar de seismologen bij het KNMI maken zich gelukkig geen zorgen.
Het KNMI verwacht in de toekomst nog iets zwaardere bevingen, maximaal rond de 3,8 op de schaal. Maar zorgen maken de seismologen zich niet.
Video-fragment: RTV Noord18 feb 2009
Bevingen of niet: “Vorig jaar recordhoeveelheid gas aan buitenland verkocht” (NOS).
Aan het buitenland verkocht? Ja, slechts een klein percentage van het gas gebruiken we zelf.
16 aug 2012
Groningen opnieuw getroffen door beving
(Huizinge, 3,6 / 3km)
Ook de frequentie van de kleinere bevingen begint toe te nemen.
26 jan 2013
Onderzoek: Aardbeving sterker bij verhoogde gaswinning. De NAM (= Shell/ExxonMobil) vindt het risico echter aanvaardbaar.
5 sep 2013
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM): “Kans van 7% op aardbeving groter dan 3,9 in de komende 12 maanden. Advies: snel verminderen”.
Dit advies wordt genegeerd.
Keerpunt
30 december 2013
De hoeveelheid gewonnen gas blijft toenemen.
Ineens dringt het door dat er in 2013 twee keer zo veel gas gewonnen is als was afgesproken.
| jaar | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| productie | 29040195 | 32835100 | 33782668 | 33205005 | 28904316 | 41203221 | 37670530 | 50859084 | 46779674 | 47773527 | 54163611 |
Tevens wordt Aldel failliet verklaard. Omdat het gas te duur is. Een keerpunt is bereikt. Sinds twee jaar neemt het aantal bevingen in grootte en aantal onrustbarend toe. Huizen zakken langzaam in en het grootste deel van de aardgasbaten zijn in de Randstad gestoken. Eindelijk zijn de Groningers het zat.
Terwijl de rest van Nederland niet begrijpt wat er nou aan de hand is, wordt Groningen steeds bozer.
17 jan 2014
Kamp (“We gaan gewoon even door”) komt naar Loppersum. De politie trapt boven de gordel:
samsom komt ook naar het Noorden.
Gedupeerde:Samen sterk, waar waren jullie? Jullie hebben ons laten vallen.
samsom (vice premier):Nee.
Gedupeerde:Ja.
samsom (vice premier):Althans…
Begin 2014 wordt besloten dat de provincie Groningen 1,2 miljard euro compensatiegeld krijgt. Dit lijkt veel, maar het is waarschijnlijk net genoeg om de schade aan de huizen te repareren.
Laten we dit getal eens in perspectief plaatsen:
| omzet 2010 | omzet 2011 | omzet 2012 | omzet 2013 | compensatiegeld | |
|---|---|---|---|---|---|
| miljard euro's | 10.5 | 12.2 | 14.2 | 15.1 | 1.2 |
Compensatiegeld vs. Aardgasbaten
En laten we het compensatiegeld eens afzetten tegen de totale aardgasbaten.
Links de totale baten, rechts het compensatiegeld:
| totale aardgasbaten (meeste naar de randstad) | compensatiegeld (naar Groningen) | |
|---|---|---|
| miljard euro's | 260 | 1.2 |
Conclusie
Het compensatiegeld is een schijntje vergeleken met de totale aardgasbaten.
10 maart 2014
De zogenaamde “dialoogtafel” komt voor de eerste keer bijeen. Hier zitten alle betrokken partijen bij elkaar aan tafel. Zij zullen via een dialectisch en iteratief proces nader tot elkaar komen, waarna er gewoon doorgegaan wordt met de gaswinning.
SodM
Het SodM (Staatstoezicht op de Mijnen) is een instantie die de NAM in de gaten moet houden, en wordt geleid door Jan W. De Jong, iemand die zeer gewaardeerd wordt om zijn kritische houding.
03 april 2014
Jan W. De Jong vertrekt bij Staatstoezicht op de Mijnen
[…]Bronnen meldden RTV Noord dat De Jong onder druk is gezet om te vertrekken omdat hij zo kritisch is. Volgens SodM is dit pertinente onzin.
Volgens Van Tongeren verdient De Jong zijn pensioen, maar zal het een zwaar gemis worden voor de Groningers.
“Hij is een onkreukbare man met rechte rug. Geen ander heeft zo veel draagvlak in het gebied. Dat hij vertrekt, juist nu ook de dialoogtafel aan het begin staat en alles nog zo fragiel is, valt moeilijk. Iedereen kon met hem door een deur: de NAM, overheid, milieugroeperingen, maar ook de inwoners van Groningen.”
11 aug 2014
Het KNMI, dat een grote rol zou kunnen spelen door haar meetnetwerk flink uit te breiden, schittert door afwezigheid. Op 11 aug 2014 kondigde zij aan binnen een paar maanden met de resultaten van nieuwe metingen te komen, maar begin november is er nog steeds niks vernomen.
23 sep 2014
Google Grunn' gaat een enorm datacentre in de Eemshaven bouwen. Weet u nog:
De roes die zich van de noorderlingen meester maakte, neemt bijbelse vormen aan. Er is redding in zicht.
Een nieuw hoofdstuk
De stad beeft
Foto-montage van de Grote Markt, Groningen, 1945. Fakkeltorens toegevoegd.
29 sep 2014
Op 29 september vindt er een beving plaats op nabije afstand van de stad Groningen. Dit verandert de zaak nogal. Want daar wonen veel mensen, en hoe meer mensen, des te meer macht. Ook zijn er een aantal belangrijke gebouwen beschadigd.
Twee dagen later krijgt de NAM een nieuwe baas. Deze baas kent de nieuwe baas van het SodM (het instituut dat de NAM in de gaten moet houden) heel goed. Er zijn wel meer mensen die elkaar goed kennen:
een heel netwerk
Er lopen heel veel lijntjes. Elders op deze site kun je een interactieve versie vinden.
9 jan 2015
RTV Noord en NOS citeren uit een conceptrapport van de Onderzoeksraad Voor de Veiligheid (OVV) dat vernietigend uithaalt naar het Ministerie van EZ, de NAM, het Staatstoezicht op de Mijnen, het KNMI, TNO en ga zo maar door. Het enige dat telde was geld; de veiligheid van de Groningers speelde geen rol. TNO en KNMI zijn passieve slappelingen, en het Staatstoezicht op de Mijnen stelde en stelt zich niet onafhankelijk op.
De NAM dreigt vervolgens dat degene die het rapport echt openbaar zal maken, strafrechtelijk vervolgd zal worden en zij tekent hiermee definitief haar eigen morele doodsvonnis.
7 feb 2015
Column Youp NRC
Eindelijk een nationale knuffel-autoriteit die de Groninger het gevoel geeft: “Ja het is verdorie ook te gek wat hier gebeurt. Dit kunnen we niet accepteren, Youp zeg 't ook.”
Stand van zaken
Korte versie:
In tegenstelling tot wat buitenstaanders graag willen denken, wordt het alleen maar erger.
Stand van zaken, 1/3
In Groningen is sprake van een vertraagd afgespeelde aardbeving. Ongeveer 90.000 150.000 [niet duidelijk hoeveel] gebouwen moeten verstevigd worden. Woningen worden gesloopt, mensen moeten verhuizen en een boerderij is ingestort. Kerkjes breken uit elkaar zodat er geen kerkdiensten en concerten meer kunnen plaatsvinden. Daarom hier een fragment uit de Johannes Passie, opgedragen aan Koning Willem Alexander: “Wir haben keinen König”.
Stand van zaken, 2/3
De kennis over wat er gaande is, is in de rest van het land erg laag. Steeds meer partijen willen dat de gaskraan dichter gedraaid wordt: burgers, gemeenten, en nu ook de Provincie Groningen. De dialoogtafel levert, behalve twee goeie jaarsalarissen, niks op. De bevingen verplaatsen zich naar de stad Groningen en zullen de komende decennia blijven optreden.
Stand van zaken, 3/3
Het rijk en de NAM passen de vertragingstechniek toe en willen steeds meer onderzoek.
En dan tot slot nog een woordje over de Groningers… :
Bonus: de aard van de Groninger
De Groningers hebben “wat moeite” om hun grenzen te stellen. Terwijl het aardgas onder hun kont bips vandaan gepompt wordt, de winst afgevoerd wordt naar de randstad, en hun bezit langzaam in elkaar zakt, zeggen ze dat het allemaal wel meevalt. “Gain drokte” en “It's just a leg, I've got another one”.
Verhaal, beeld- en video-onderzoek en -bewerking, -montage, historisch onderzoek en programmeerwerk:
Kor Dwarshuis
einde
Nog meer van dit spul (maar dan steeds kortere stukjes).
© 2014 Kor Dwarshuis – twitter.com/kordwarshuis