De diepe ondergrond

Gastbijdrage door Herman Damveld, publicist / onderzoeker

Van wie is de diepe ondergrond (zoutkoepels, kleilagen, aardgas) en hoe gaat de aanvraag van vergunningen?

Waarom moet het zoutwinningsbedrijf Nobian een vergunning aanvragen voor het maken van een caverne in de zoutkoepel Zuidwending, terwijl het bedrijf Corre Energy degene is die daar perslucht in wil opslaan? De NAM is “vergunninghouder van de winningsrechten” van het Groningen-gasveld, stelde het bedrijf op 21 april 2022. [i] Is dit gasveld daarmee eigendom van de NAM? Een aanzet tot een begrijpelijke uiteenzetting van de geldende wetten.

Tot 2003 speelde de oude Mijnwet - ‘Loi concernant les Mines, les Minières et les Carrières’ - een belangrijke rol bij de verlening van vergunningen. Die was in 1810 tijdens de Franse bezetting uitgevaardigd door keizer Napoleon. Deze wet werd onder meer in 1903 en 1996 aangepast.[ii] [iii] Sinds 2003 geldt de nieuwe Mijnbouwwet, waarbij de Franstalige wet nog wel een rol speelt.[iv] De Nederlandse staat is volgens de nieuwe wet de eigenaar van de ondergrond en mag concessies en winningsrechten verlenen.[v] [vi]

Het woord concessie heeft in de loop van de tijd verschillende betekenissen gekregen, die wijzen op ergens mee instemmen of toestemmen. Hier betekent concessie een vergunning van de overheid. Maar het is een vergunning die anderen uitsluit. De instantie met de vergunning, de zogeheten concessiehouder, krijgt een monopolie op bijvoorbeeld een grondgebied of het spoorwegnet. De concessiehouder mag op eigen risico bepaalde activiteiten ondernemen of diensten aanbieden.

Als een concessie verleend is en er wordt bijvoorbeeld aardgas of zout aangetroffen, dan krijgt de onderneming die de concessie heeft het alleenrecht op de winning, een winningsvergunning. Na winning van het aardgas of zout is de concessiehouder er de eigenaar van en betaalt hij aan de staat een vergoeding over het gewonnen zout (zogenaamde ‘cijns’).[vii]

Nobian heeft een concessie voor de zoutkoepel Zuidwending en is daarmee eigenaar van het gewonnen zout en mag plannen indienen (‘winningsplan’) voor het daadwerkelijk winnen van het zout. Daarbij ontstaan cavernes en Nobian heeft er dan als maker van die caverne het gebruiksrecht over en de verantwoordelijkheid voor. Dat houdt overigens ook in dat Nobian ervoor moet zorgen dat na gebruik de cavernes veilig afgesloten worden.

Het betekent overigens niet dat Nobian anderen kan toestaan in die cavernes stoffen op te slaan. Dat kan alleen de staat door een opslagvergunning af te geven en in te stemmen met een opslagplan.

Nobian heeft voor de zoutkoepel Zuidwending een winningsvergunning. Volgens de Mijnwet is Nobian daarmee de enige die een opslagvergunning kan aanvragen. Nobian zal dat voor bijvoorbeeld de persluchtopslag doen. Als de vergunning verkregen is, zal Nobian de vergunning overdragen aan Corre Energy. Dit bedrijf zal vervolgens het opslagplan maken en indienen.

Volgens dezelfde redenering is het Groningen-gasveld eigendom van de NAM. Om er stikstof in te injecteren om de druk op peil te houden zal de NAM daarvoor een vergunning aan moeten vragen. De afgelopen tijd verschijnen er regelmatig berichten in de media dat de injectie van stukstof dé manier is om de druk van dit gasveld op peil te houden en dat op die manier meer gas uit Groningen gewonnen kan worden. Die berichten blijven bij wensen, tenzij de NAM een vergunning aanvraagt maar daarover is niets bekend.

Dit is nogal ingewikkeld en het is lastig om het zo op te schrijven dat het klopt en dat de lezers het ook begrijpen, maar zo zit de Nederlandse mijnbouwwet nu eenmaal in elkaar. Voor een nuttig overzicht van alle wetten die van belang zijn voor de ondergrond verwijzen we naar https://www.nlog.nl/wetgeving.

[i] nam.nl, 21 april 2022.

[ii] wetten.overheid.nl

[iii] zoek.officielebekendmakingen.nl

[iv] wetten.overheid.nl

[v] demijnen.nl.

[vi] wetten.overheid.nl.

[vii] belastingdienst.nl